Dwalende rechters¹

De twee verwante artikelen over dwalende rechters verdienen meer commentaar dan past in de beperkte plaatsruimte van ‘Post’.

Rechtspreken is mensenwerk, fouten kunnen optreden. Vermijden is beter. Grote fouten moeten te allen tijde hersteld kunnen worden. Bij hoger beroep tracht men te voorkomen dat dezelfde personen, die tot een eerder vonnis bijdroegen, als rechter optreden. Dat zou ook bij een besluit tot herziening het geval moeten zijn. Daar de Hoge Raad de laatste beroeps­instantie is in de gewone rechtsgang, mag een herzieningsbeslissing dus niet bij die Raad liggen. Zeker niet indien hij al eerder in dezelfde zaak heeft gevonnist. Het is ongepast om voorstellen ter remedie af te doen met: “We moeten daar niet een circus aan toevoegen, waarin rechters in het openbaar aan de tand worden gevoeld…²”

Kritische burgers in de zaak van Lucia de Berk zouden de nuance missen. Wij vroegen in de petitie niet anders dan een herziening, in het vertrouwen dat een levenslang gestrafte dan zou worden vrijgesproken. Dat is iets anders dan om vrijspraak vragen. Hoe kan het nu genuanceerder? Uiteraard vonden velen van ons, dat ze vrij moest, anders begin je niet aan zoiets. Maar zo zijn de autoriteiten niet benaderd. Mevrouw de Noo kende Lucia niet. Zij heeft zich als arts verwonderd over medische onvolkomenheden, waarvan ze bij toeval kennisnam. Daarna heeft ze de zaak scrupuleus onderzocht. Zij kwam tot de conclusie, dat Lucia op grond van fouten in de interpretatie van wat in de kliniek plaatsvond, is veroordeeld. Daarna heeft zij zich voor haar ingezet. Is het verwonderlijk dat een gevangene en degene, die zich voor haar bevrijding inspant, naderhand een vriendschappelijke relatie krijgen? Hetzelfde geldt ook voor Prof. Gill, voorzitter van de mathematisch statistici in het land. Hij had nooit van Lucia had gehoord. Hij verwonderde zich over de statistiek, die in eerste instantie in het proces een rol speelde. Een kans van 1 op meer dan 300 miljoen was volgens zijn berekening en die van zijn collega, Prof. Groeneboom³, in werkelijkheid een kans van 1:25! Dat wil zeggen, één op 25 verpleegsters in Lucia’s soort werk overkomt iets dergelijks. Rechters zeggen wel, dat statistiek geen rol speelde in het oordeel, maar de toelichting op het vonnis ritselt van argumenten als ‘zeer onwaarschijnlijk’ en ‘onwaarschijnlijke coïncidentie’. Ook Margreet Fogteloo schrijft over Lucia’s frappante aanwezigheid. Zulke termen zijn alleen valide met een numerieke achtergrond⁴.

Bij de gang van zaken in dit en andere processen speelt meer dan een ‘menselijke fout’. Er treedt een systeemfout aan het licht. Natuurwetenschappelijk bewijsmateriaal heeft, dankzij de voortschrijdende wetenschap, steeds meer een cruciale rol in strafzaken. Argumenten tegen lekenrechtspraak keren zich nu tegen de magistraten. Rechters en strafvervolgers met een uitsluitend juridische achtergrond, zijn de leken. Een multidisciplinair probleem moet met multidisciplinaire expertise worden aangepakt. Een multidisciplinair samengestelde autoriteit voor de ‘herziening’ zou daartoe een passende remedie zijn. Jammer voor mensen, die in simpele zaken slachtoffer zijn van fouten. Maar laten we met de zware problemen, die van lange gevangenisstraffen, beginnen⁴.

Kees le Pair
De Groene, 10 april 2009.

Noten.

1. In de Groene Amsterdammer van 3 april 2009 stonden twee artikelen 'Dwalende rechters' van Aart brouwer en Margreet Fogteloo.
   Beide gaan mank aan een vaak optredend journalistiek euvel. De schrijvers laten zo veel mogelijk door hen uitgekozen anderen aan het woord. Een eigen, kritische afweging ontbreekt. Het wekt de indruk of de journalist zijn gesprekspartners te vriend wil houden. Misschien om een volgende keer weer gemakkelijk toegang te kunnen hebben? De Groene was eertijds bekend om zijn kritische kijk op 'het gezag'. In deze, overigens goed geschreven en gedocumenteerde stukken, mis ik die. Een markant voorbeeld is de passage over de Franse Dreyfus zaak, waarin de rechtsgeleerde Van Maanen meent, dat de onschuldig naar Duivelseiland verbannen militair eerherstel kreeg dankzij godsdienstwaanzin. Piet Groeneboom is daar terecht over gevallen. Zie zijn 'Post' in de Groene van 10 april.

2. Door Brouwer opgetekend uit de mond van Prof. Buruma.

3. Een statistische berekening hangt af van de basisgegevens. Bij een eerste revisie van de in het proces genoemde kans van 1:342.000.000 kwamen domme rekenfouten aan het licht. Het miljoenencijfer verdween van tafel, maar niet uit de herinnering! De gegevens, die het ziekenhuis aanleverde over optredende incidenten, klopten niet. Zo werden incidenten, waarbij Lucia achteraf gezien onmogelijk betrokken kon zijn geweest, ook van de lijst optredende incidenten geschrapt. Gill & Groeneboom kwamen met een correcte rekenwijze en na zelf de gegevens te hebben gezuiverd, uit op een kans van 1:9. Later, toen er betrouwbaarder cijfers bekend werden, corrigeerden zij dit tot 1:25. Zie R. Gill.
   

4. Misschien was mijn brief net iets te lang om op die bladzijde te passen. De Groene liet de blauwe letter passages weg. Toevallig bleef zo ook een smetje op het blazoen van redactrice Fogteloo buiten beeld, frappant!